Độc đáo Lễ hội Then Kin Pang huyện Phong Thổ, Lai Châu

Lễ cúng Then.

Vị thần của sự bao dung

Then Kin Pang trước hết là nghi lễ mang tính tôn giáo được tổ chức với ý nghĩa được nhà Then mang lễ vật tiến cống các Then trên trời. Cầu mong các Then trên trời phù hộ cho dân bản mường có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Truyền thuyết của người Thái kể lại rằng, sau Pô Phà (Vua Trời) là Then có lòng bao dung độ lượng, yêu thiên nhiên cỏ cây, con người. Vì vậy, Vua Trời đã phái các thần Then xuống hạ giới đầu thai thành người phàm trần để cứu nhân độ thế. Ai đau ốm thì được Then cho thuốc. Người nào gặp rủi ro, vận hạn, Then sẽ cầu phúc cho tai qua nạn khỏi. Then cũng là người đại diện để cầu nguyện các vị thần linh trên trời tạo phúc cho dân, ban cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, bản Mường yên vui no ấm. Vì vậy, cứ đến ngày này hàng năm, các Lụ liệng - Lụ hương (những người con nuôi được Then cầu hồn, chữa bệnh) dâng lễ tạ ơn Then.

Trong Lễ hội Then Kin Pang gồm có phần lễ và phần hội. Phần lễ sẽ tổ chức dâng hương tại nhà Then và khai mạc lễ hội.

Phần hội là rất nhiều các hoạt động phong phú, đa dạng và sôi nổi như: Thi không gian văn hóa dân tộc Thái; thi văn nghệ và trình diễn trang phục dân tộc Thái; trình diễn ễ hội “Áp hô chiêng” (lễ hội gội đầu); tổ chức múa xòe truyền thống; thi ẩm thực; thi đấu các môn thể thao, trò chơi dân gian (gồm: đẩy gậy, kéo co, tung còn, én cáy, bịt mắt bắt vịt, tó má lẹ, đi cầu kiều, té nước).

Tung còn - trò chơi truyền thống của dân tộc Thái.

Giáo dục truyền thống yêu nước, yêu quê hương

Theo phong tục, lễ hội Then Kin Pang được tổ chức 2 đến 3 năm một lần vào tháng 2 hoặc tháng 3 dương lịch, khi mà tiết trời đang "độ xuân" vạn vật như được hồi sinh, cây cối đâm chồi, nảy lộc, hoa Mạ, hoa Phón cùng nhau đua nở. Thiên nhiên như hòa quyện với lòng người. Khi năm cũ qua đi, người Thái mong một năm mới may mắn, hạnh phúc, nhân khang, vật thịnh.

Lễ hội Then Kin Pang được tổ chức tại nhà Then. Then có thể là "ông" hoặc "bà". Họ được coi là những người đặc biệt trong cộng đồng, có năng lực giao tiếp với thế giới "siêu nhiên": Có thể gọi hồn, nhập hồn và chữa bệnh. Cùng với việc thực hiện một số ma thuật, Then thường biết một số lâm dược để chữa bệnh. Sau khi người bệnh được chữa khỏi thì được nhận làm Lụ Liêng (con nuôi của Then).

Chủ trì lễ Then Kin Pang được gọi là Chảu then thường có độ tuổi ngoài 40. Tham gia hành lễ còn có một Me đa (người giúp việc Chảu then), một hoặc hai người Bảo khỏa (nhạc công) điều khiển tính tảu và bốn cô gái trẻ gọi là Xao Chay biết múa các điệu múa quy định và hát phụ họa. Trong suốt những ngày hành lễ, tất cả những người này phải ăn chay.

Lễ hội Then Kin Pang được duy trì tổ chức hàng năm nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể độc đáo của Lễ hội truyền thống; phục vụ nhu cầu sinh hoạt tín ngưỡng của nhân dân và du khách đối với các giá trị di sản văn hóa dân tộc Thái; là sân chơi bổ ích, tạo điều kiện cho các nghệ nhân, hạt nhân văn nghệ quần chúng có cơ hội được gặp gỡ, giao lưu, trao đổi kinh nghiệm và nêu cao tinh thần trách nhiệm của mình trong việc giữ gìn những nét văn hóa truyền thống của dân tộc Thái trắng nói riêng, đồng bào dân tộc Thái nói chung.

Các hoạt động lễ hội cũng góp phần tuyên truyền, giáo dục truyền thống yêu nước, yêu quê hương, các giá trị di sản văn hóa dân tộc cho các thế hệ và ý thức trách nhiệm trong việc tham gia bảo tồn, phát huy, khai thác giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển kinh tế xã hội; đồng thời quảng bá tiềm năng, thế mạnh phát triển du lịch của địa phương.

Thu Dung